Mappa Anatolicorum Nedir?
Mappa Anatolicorum (Anadoluluların Haritası), 1200-1450 yılları arasında Anadolu’da yaşayan ve tarih yazımı tarafından büyük figürler arasında görülmediği için varlığı önemsenmemiş derviş, tüccar, asker, zanaatkâr gibi sıradan insanların detaylı ve analitik kaynak okumaları sonucunda keşfederek araştırmacıların faydasına sunan bir projedir. 2023 yılının Mart ayında Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümünde bir grup lisans öğrencisinin bağımsız teşebbüsüyle başlatılan proje kapsamında şu ana kadar, belirtilen 250 yıllık dönemde, Anadolu’da yaşayan çok çeşitli gruplardan toplamda 1000’den fazla sıradan insan verisi toplandı, yorumlandı ve ilişkileri oluşturuldu.
Mappa Anatolicorum Bu İnsanların Bilgilerini Nasıl Sunuyor?
Dönemin kaynaklarını okuyan araştırmacılar, kaynaklarda buldukları karakterlerin din, etnisite, mesleki sınıf, cinsiyet gibi kategoriler üzerinden referanslı bilgilerini sağlıyor. Örneğin Bertrandon’un Denizler Aşırı Seyahatnamesi’nde karşılaştığımız Floransalı ve hancı bir karakter üzerinden “İtalyan”, “Hancı”, “Hristiyan”, “Erkek” ve “Bertrandon de le Broquiere Seyahatnamesi” seçeneklerinin her birine tıklandığında tıklanan kategoriye bağlı diğer bütün karakterlerin listesine (bütün hancılar, bütün Hristiyanlar, bütün erkekler veya eserde adı geçen tüm kişilere) ulaşmak mümkün.
1- GIS (Coğrafi Bilgi Sistemleri) ile Haritalandırma
Karakterlerin lokasyonunu da kaydeden araştırmacılar, bu karakterleri Anadolu haritası üzerinde konumlandırıp tüm karakterleri bir harita üzerinde gözlemleyebilme imkânı sunuyorlar. Bu harita, dönemin incelediğimiz kaynakları özelinde, Anadolu’nun nüfus yoğunluğunu ve şehirleşmesini de tek seferde gözlemleyebileceğimiz faydalı bir örüntü sunuyor.
Ayrıca bu harita üzerinden kullanıcılar, göç ilişkileri ortaya çıkarılan karakterlerin mobilitelerini de takip etme imkânına sahip oluyor. Örneğin Semerkand’dan Konya’ya göç eden bir dervişin veya Moğolistan’dan Sivas’a savaş için gelen bir Moğol askerinin eski ve yeni lokasyonlar arasındaki bağlantılarını analiz etme imkânı kullanıcılara sunuluyor.
2- Sosyal Ağ Analizi
Dönem kaynaklarından elde edilen bilgilerle oluşturulan bu veri tabanında, farklı coğrafyalardan ve çeşitli arka planlardan gelen karakterlerin birbiriyle ilişkilerini gösteren sosyal ağ haritası, araştırmacıların kullanımına sunulmaktadır. Örneğin, aşağıdaki görselde olduğu gibi, kullanıcılar, sıradan ve tanınmış kişiler arasındaki ilişki ağını görselleştirilmiş bir biçimde takip edebilmektedir.
Kaynakların Dijital Haritalandırılması
Mappa Anatolicorum, sadece Anadolu’nun insanlarını değil, aynı zamanda döneme ait kaynakları da haritalandırıyor. Proje, 1200-1450 yılları arasında Anadolu’dan bahseden tüm yazılı eserleri tek bir veri tabanında toplayıp bunların yerleşimlerle olan ilişkilerini GIS ile harita üzerinde sunarak bir ilki başarıyor. Proje kapsamında 1200-1450 Anadolusu’ndan bahseden tüm kaynakların;
-yazıldığı yıl ve dil,
-çevrildiği diller,
-yazarı,
-eserin alternatif isimleri,
-bilinen nüsha sayısı,
-günümüze ulaşan nüsha sayısı,
-günümüze ulaşan nüshaların kütüphane bilgileri
-ve eser üzerine yapılan başlıca akademik çalışmaların detaylı bilgisine dair veriler üzerinden geniş bir veri tabanı sunuluyor.
Mappa Anatolicorum’un en özgün katkılarından biri, kaynaklar ile yerleşim yerleri arasındaki bağlantıyı da haritalandırmasıdır. Yani, yalnızca eserin yazıldığı yeri değil, aynı zamanda eserin bahsettiği diğer yerleşimlerin tamamını da bir harita üzerinde sunuyor. Böylece kullanıcılar, 1200-1450 arasında Bursa’dan bahseden tüm kaynakları harita üzerinde gözlemleyebilir ve açılan pencereden bu kaynakların yukarıda bahsedilen bütün bilgilerine ulaşabilirler.
Peki ya Balkanlar?
Proje ekibinin hedefinde sırada Balkanlar var. Edindikleri birikimle kolları Balkan coğrafyası için sıvayan ekip, metodoloji ve kaynak araştırmalarına başladı bile. Arnavut bir akıncı, Dubrovnikli bir tüccar, Bosnalı bir fırıncı, Dobrucalı bir derviş, Sırp bir yeniçeri gibi karakterlerin yer alacağı bu yeni projede, Balkanların sıradan insanlarının hayatları ve Balkan yerleşimlerinden bahseden tüm kaynakların bu yerleşimlerle olan ilişkileri haritalandırılıp kullanıcılara sunulacak.
Projeye Katılım
Mappa ekibi, Balkan projesi için yeni ekip arkadaşları arıyor! Balkanların kültürel ve sosyal tarihine yeni bir yaklaşım sağlayacak olan bu yeni projede, kısa zamanlı veya tam zamanlı yer almak isteyen okuyucular ekibimizle aşağıdaki mail adresimiz üzerinden iletişime geçebilir:
[email protected]
