Endülüs kökünün Zerrûk soyundan seyyit olan Fatih Ali Hasaneyn, Sudan’ın Sennar şehrinde 1946 yılında dünyaya geldi. Babası Osmanlı’yı ve Türkiye’yi çok sevdiği için İstanbul’u fetheden komutanın ismini kendisine verdi ve köklü İslam kültürünün yaşandığı bir ailede yetişti.
1950’li yıllarda gördüğü fotoğraflar Fatih Ali Hasaneyn’in eğitim hayatının seyrini değiştirmiş ve Sudan’dan Saraybosna’ya hayal etmediği bir yolculuğun kapısı aralanmış oldu. Mostar’da Uçak Mühendisliği bölümünde okuyan bir yakını, Sudan’a ziyarete geldiğinde kendisine bölgeye dair fotoğraflar gösterdi. Fotoğraflarda gördüğü camilerden ve İslami kültüre dair izlerin varlığından etkilenerek tahsil görmek için Yugoslavya’ya gitme kararı aldı.
1960’lı yılların başlarında Doğu ve Batı kutuplaşması dışında Yugoslavya öncülüğünde Bağlantısızlar Hareketi kuruldu. Bu yıllarda Arap ve az gelişmiş Asya ülkeleri, Yugoslavya ile iyi ilişkilerden kaynaklı çok sayıda genç, Yugoslavya’nın farklı bölgelerinde başta Belgrad olmak üzere Saraybosna, Zagreb ve Üsküp’te üniversitelerde tahsil görmeye başladı. Bu gençlerden biri olan Fatih Ali Hasanyn de Tıp okumak için Saraybosna’yı tercih etti.
18 yaşlarında olan gencecik Fatih Ali, Bosna Hersek’in diğer şehirlerinde yaşayan Müslümanların durumunu incelemeye başladı. O dönem Müslümanların başı sayılan Reîsü’l Ulemâ Süleyman Kamura’ya giderek Müslümanların içinde yaşadığı zor durumlardan bahsetti. Rejime bağlı olan Kamura, hiç itiraz etmeden sonuna kadar kendisini dinledi ve Hasaneyn’e, kendisini iyi dinlemesini tenkit ettikten sonra “Ben sağ olduğum müddetçe bir daha Saraybosna’ya ayak basma ve burada durma” dedi.
Uzun uğraşlar sonucu 16 Temmuz 1965 yılında Aliya İzzetbegoviç’le tanıştı. Bu süre zarfında takip edilerek bir takım ihtarlar ve ikazlar aldı. Bu sebeple, dikkat çekmemek için Aliya ile Sırplar tarafından meyhaneye dönüştürülen Osmanlı hamamı, Hamam Bar’da buluştu. Fatih Ali Hasaneyn, Saraybosna’ya geldikten sonra yaşadıklarını Aliya’ya anlatarak düşüncelerini iletti. Aliya ise kendisinin Saraybosna’da bulunmasının hayatı için tehlikeli olduğunu ve buradan ayrılması gerektiğini söyledi.
Fatih Ali Hasaneyn, Aliya ile görüştükten sonra Tıp tahsilini görmek için Belgrad’a gitti. Bu şehre yerleştikten sonra sadece tahsil hayatıyla kalmayan Fatih Ali, bölgedeki Müslümanların ahvalini merak ettiği için burada yaşayan Müslümanlarla irtibat kurdu ve onları yakından tanımaya çalıştı. Yugoslavya’nın farklı bölgelerine ziyaretler gerçekleştirerek, Müslümanların durumunu yerinde analiz etti. Özellikle bu bölgedeki Müslümanların önceki yıllarda hayatları ve yaşantıları hakkında bilgiler topladı. Boşnak, Sırp ve Hırvat dillerini çok iyi konuştuğu için bölge halkıyla irtibat kurarken zorlanmadı. Fatih Ali Hasaneyn, bölge Müslümanlarıyla ilgili çalışmalarını sürdürürken Aliya ve Yugoslavya’daki İslâmi topluluklarla münasebetlerini de gizlilikle devam ettirdi.
Fatih Ali Hasaneyn, Saraybosna’ya ilk geldiği yıllarda 73 cami saydığını ve bu bölgeyi bilmeyen birinin Saraybosna’ya geldiğinde komünist bir şehre değil de Müslüman bir şehre geldiğini düşünecek kadar muazzam bir İslâm şehri olduğunu belirtir. Yugoslavya’da Müslümanlarla ilgili yaptığı çalışmalar esnasında Kurân-ı Kerîm mealini de Bulgarcaya çevirdi. Gizlice sürdürdüğü çalışmalarının yanında kitap ve dergi yazım, basım ve dağıtımlarıyla da ilgilendi.
Çalışma hayatı için bölgeden ayrılan Fatih Ali Hasaneyn, Dubai’ye yerleşti. Aliya kendisini ziyaret ederek Viyana’ya davet etti ve Viyana’da Aliya ile birlikte çalışmalar sürdürdü. Bosna Hersek’in yaşayacağı durumu önceden öngördü ve Viyana merkezli Üçüncü Dünya Yardım Ajansı (Third World Relief Agency)’nı kurdu. Bu zaman zarfında dağılma sürecine giren Yugoslavya’da ihtiyaç sahibi binlerce insana ulaşarak ajans vesilesiyle yardımlarda bulunuldu.
1983’te Aliya ve arkadaşlarının tutuklanmasının ardından uluslararası kamuoyu oluşturan Fatih Ali Hasaneyn, komünist rejimin üst düzey yetkililerine, haksız yargılamaların son bulması için dünyanın dört bir yanında yaşayan insanlarla mektup organizasyonu gerçekleştirdi. Gönderilen mektuplar davanın seyrini değiştirmeye vesile oldu ve Aliya ile arkadaşlarının iddianameleri yeniden hazırlandı, cezaları ise hafifletildi.
Bosna Hersek’in bağımsızlığı ve devamı için Aliya İzzetbegoviç’le beraber çok önemli katkılarda bulundu. Aliya, Fatih Ali Hasaneyn’in başkan yardımcısı olmasını çok istese de kendisi bu görevi reddetti.
İstihbarat şeflerini ayakta uyutmasının yanında kendisine verilen görevi anında bitirebilme özelliği bulunan Fatih Ali Hasaneyn, mizahi kişiliği ile birlikte oldukça sivri dilliydi. Bölge çalışmalarında hep Aliya ile birlikte olan Sudanlı Fatih Ali Hasaneyn, ilim tahsil etmeye geldiği memleket için hep gayretle çalışmalarda bulunarak Bosna’nın ilk pasaportlarını Viyana’da bastırttı ve Bosna’nın parasını dinara çevirtti. Bölgedeki Osmanlı eserlerinin korunması için de önemli adımlarda bulundu.
Kendisi, bir gün Aliya’ ya çok iyi bir idareci olduğunu ve devletinde Müslüman, gayrimüslim kim olursa olsun tabiatıyla, anlayışıyla, fikirleriyle çok güzel idare ettiğini ve böyle bir devlet adamının, Bosna gibi küçük bir devlet ile idare etmek durumunda kalmasına üzüldüğünü belirtti. Bunun üzerine Aliya, Efendimiz (SAV)’in hadisi şerifinde, “letüftehannel Konstantiniyye” yanında bazı rivayetlere göre Roma’nın da kastedildiğini ve Müslümanların, bir gün Roma’yı da fethetmeleri söz konusu olursa, Balkanlardan geçeceklerini, bu yüzden Balkanlar’da bulunduğunu ifade etti.
Boşnaklarla Hırvatlar arasında çıkan çatışmalar neticesinde Viyana’yı terk etmek zorunda kalan Fatih Ali Hasaneyn, 94-95’li yıllarda İstanbul’a geldi. Kuvvetli teşkilat kurabilme özelliği sayesinde gittiği her bölgede duraksamadan çalışmalarına devam ederek, Viyana’da sürdürdüğü insani faaliyetlerini İstanbul’da da devam ettirdi.
Türkiye’de başlayan 28 Şubat süreci kendisinin çalışmalarını zorlaştırdı ve Türkiye’den ayrılmak zorunda kaldı. Tüm faaliyetlerini Malezya ve başka bölgelerde devam ettiren Fatih Ali Hasaneyn, 2001 yılındaki 11 Eylül olaylarından sonra Sudan’a dönmek zorunda kaldı. Ülkesine döndükten sonra Türkiye ve Sudan arasındaki ilişkilerin gelişmesinde katkılarda bulundu.
Belene’yi Türk akademisyenlerden önce “Şeytan Adası Belene” isimli kitapla ele aldı. Drina Köprüsü, Endülüs’ün Kız Kardeşi, Foça’ya Giden Yol, Türkiye’nin Lawrence’ı Fetullah Gülen isimlerinde farklı eserleri de bulunmaktadır.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, hastalığı sebebiyle tedavi görmesi için kendisini İstanbul’a getirtti. Fatih Ali Hasaneyn, 2018 yılından itibaren Türkiye’de bulundu, kendisine Türk vatandaşlığı verildi ve uzun süren tedavi sonrası 19 Ağustos 2024 tarihinde vefat etti. Bakanlar Kurulu kararıyla Eyüp Sultan Camii’nin haziresine defnedildi.
Âlimler diyarından mücahitler diyarına yolculukta nice tohumlar eken Fatih Ali Hasaneyn, yaşına ve bulunduğu imkânlara takılmadan Osmanlı toprakları diyarında ismini aldığı padişahtan münhasır, Sudan’dan Bosna’ya, Viyana’dan İstanbul’a, Malezya’dan farklı coğrafyalara durmadan Müslüman toplumlar için gayret etmiş bir isim; sevmek böyle olsa gerek, adeta Osmanlı’nın kişiliğe bürünmüş hâli. 7’den 70’e herkesin hayatlarına dersler alacağı, çalışmanın evrensel olduğu ve tüm insanlığı kapsadığını, çalışmanın karşılığının her hâl ve şartta alınabileceğinin en güzel örneklerinden biri.
Kaynakça:
Ali Cançelik, “Aliya İzzetbegoviç ve Fatih Ali Hasaneyn’in Balkanlarda Gerçekleştirdiği İslâmî Eserlerin Tercümeleri, Gizli Dağıtımı ve Etkileri”, Abdullah Taha İmamoğlu, İlir Rruga, Mehmet Fatih Soysal, Abdurrahim Bilik (ed.), Balkanlar ve İslâm, Balkanlı Âlimler, Mütefekkirler ve Eserleri – Cilt 3, İstanbul: Ensar Yayınları, 2020.
Ali Cançelik, “Aliya’nın Gölgesinden Yükselen Işık: el-Fatih Ali Hasaneyn Muhammed Şerif-i”, https://www.insaniyet.net/aliyanin-golgesinden-yukselen-isik-el-fatih-ali-hasaneyn-muhammed-serif-i/ , (04.04.2025)
Ali Cançelik, “Bosna’da Sudanlı Bir Türk: Fatih Ali Hasaneyn Muhammed Şerif”, https://www.gzt.com/cins/bosnada-sudanli-bir-turk-fatih-ali-hasaneyn-muhammed-serif-3792469 , (04.04.2025)
Dilber Dural, “Gazze Sadece İsrail ile Değil Batı’yla da Savaşıyor”, https://www.yenisafak.com/hayat/gazze-sadece-israil-ile-degil-batiyla-da-savasiyor-4572290 , (04.04.2025)
“Bosna Davasının Sudanlı Savunucusu Fatih Ali Hasaneyn Vefat Etti”, https://www.gzt.com/mecra/bosna-davasinin-sudanli-savunucusu-fatih-ali-hasaneyn-vefat-etti-3788935 , (04.04.2025)
Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Derneği (UKİD) – Ketebe, “Aliya İzzetbegoviç Anma Programı”, YouTube (23 Ekim 2023), https://www.youtube.com/watch?v=sdtBH7fsXnE , (04.04.2025)
TVNET Bin1, “Aliya’nın gölgesinden yükselen ışık: Fatih Ali Hasaneyn”, YouTube (30 Ağustos 2024), https://www.youtube.com/watch?v=fDpiTHdariQ , (04.04.2025)
